Osobowość zależna to zaburzenie, które silnie oddziałuje na relacje interpersonalne oraz sposób, w jaki dana jednostka postrzega swoje miejsce w otaczającym świecie. W pewnym uproszczeniu ten typ osobowości charakteryzuje się silną potrzebą bycia wspieranym oraz akceptowanym przez otoczenie, przy czym chodzi tu o relację uległą wobec innych ludzi.

Czym jest osobowość zależna?

Osoba z osobowością zależną mimowolnie podporządkowuje się otoczeniu, ponieważ boi się odrzucenia, braku wsparcia oraz samotności. Jest to swego rodzaju przeciwieństwo osobowości narcystycznej, która opiera się o potrzebę kontroli oraz przekonanie o samowystarczalności. Pacjent z osobowością zależną buduje swoje poczucie bezpieczeństwa poprzez podporządkowywanie się innym ludziom. W skrajnych sytuacjach może dojść do zatracenia niezależności oraz poważnych trudności w samodzielnym funkcjonowaniu w codziennym życiu osobistym czy zawodowym.

Przyczyny osobowości zależnej

Pojawienie się syndromu osobowości zależnej często ma swoją przyczynę we wcześniejszych doświadczeniach życiowych; niebagatelną rolę odgrywają relacje z rodzicami (opiekunami) w dzieciństwie. Szczególnie groźna jest sytuacja, w której dziecko jest tłamszone, a każde podejmowane przez niego samodzielne działanie spotyka się z krytyką ze strony opiekunów lub nawet karą. W efekcie zaczyna się pojawiać u dziecka podświadome przekonanie, że samodzielność jest czymś złym oraz wykształca się osobowość zależna niedojrzała, tzn. nieumiejętność podejmowania decyzji bez pomocy innych osób, w tym np. przez partnera, przyjaciela czy współpracownika.

Jak rozpoznać osobowość zależną?

Jak już wspomniano, osobowość zależna charakteryzuje się trudnościami lub nawet niemożnością w podejmowaniu decyzji. Osoba zależna nie jest w stanie radzić sobie z codziennymi wyzwaniami, a powodem apatii jest brak wiary we własne możliwości. Często pojawia się wówczas przekonanie o własnej niekompetencji, a także poczucie bezradności lub nawet lęku. Typowa jest również nieustanna potrzeba aprobaty oraz brak asertywności. Z drugiej strony w relacjach interpersonalnych takie osoby są lojalne, czasem wręcz nadmiernie, czego efektem może być tkwienie przez długi czas w toksycznych związkach.

Osobowość zależna w związku. Nadmierna potrzeba bliskości może okazać się nie lada problemem

Związki, w których jedna ze stron przejawia cechy osobowości zależnej, nierzadko przybierają formę jednostronnej, symbiotycznej relacji. Osoba z osobowością zależną nie tylko potrzebuje obecności drugiej osoby, ale idzie w swym przywiązaniu znacznie dalej, ponieważ wręcz „stapia” swoją tożsamość z partnerem. Świat osoby zależnej kręci się wokół tej jednej relacji, ponieważ wszystkie decyzje, plany oraz działania podporządkowane potrzebom oraz oczekiwaniom drugiej strony. Osobowość bierno-zależna może prowadzić do rezygnacji z własnych pragnień i marzeń na rzecz partnera. Paradoksalnie, tak silne oddanie nierzadko prowadzi do problemów lub wręcz rozpadu związku, ponieważ druga strona może poczuć się przytłoczona, a jej stopniowa separacja w związku – spotęgować lęk oraz desperację osoby zależnej.

Takie zachowanie nie pozostaje bez wpływu również na życie zawodowe. Zdarza się bowiem, że osoba borykająca się z opisywanym zaburzeniem unika zdobywania kwalifikacji zawodowych, unikając np. zrobienia prawa jazdy.

Jak radzić sobie z osobowością zależną i kiedy zgłosić się po pomoc?

Leczenie osobowości zależnej to długofalowy proces, którego głównym elementem jest Psychoterapia psychodynamiczna. W trakcie terapii analizuje się relacje z dzieciństwa oraz wzorce zachowań, które miały wpływ na ukształtowanie się osobowości pacjenta. W trakcie terapii pomaga się osobie zależnej podejmować samodzielne działania, budować poczucie własnej wartości oraz uczyć podejmowania codziennych decyzji. W poważniejszych przypadkach, tzn. wtedy, gdy pojawiają się zaburzenia lękowe lub depresyjne, konieczne może być również zastosowanie leczenia farmakologicznego.

Podsumowanie

Osobowość zależna może poważnie utrudniać codzienne życie. Zaburzenie to charakteryzuje się brakiem samodzielności oraz silną potrzebą bycia w relacjach z osobą, która kieruje życiem pacjenta. Dobra wiadomość jest taka, że przy odpowiednim wsparciu terapeutycznym możliwe jest odzyskanie równowagi. W uporaniu się z problemem może pomóc psychoterapia.