Zaburzenia integracji sensorycznej (SI) dotyczą sposobu, w jaki układ nerwowy odbiera, porządkuje i interpretuje bodźce zmysłowe. Gdy przetwarzanie sensoryczne nie przebiega sprawnie, codzienne sytuacje mogą stać się zbyt trudne: jedne bodźce są odczuwane jako przytłaczające, inne „nie docierają” w wystarczającym stopniu, a reakcje bywają nieadekwatne do sytuacji. Takie trudności mogą dotyczyć zarówno dzieci, jak i dorosłych.
Czym są zaburzenia integracji sensorycznej i „zaburzenia sensoryczne”
Integracja sensoryczna to proces, w którym mózg odbiera informacje z różnych zmysłów (m.in. wzroku, słuchu, dotyku, równowagi i czucia głębokiego), łączy je w spójną całość i wykorzystuje do planowania ruchu, regulacji emocji, koncentracji oraz adekwatnych reakcji społecznych.
Określenie „zaburzenia sensoryczne” bywa używane potocznie jako skrót myślowy. W praktyce często chodzi o trudności w przetwarzaniu bodźców (czyli o problemy z integracją sensoryczną), które mogą objawiać się nadwrażliwością, podwrażliwością lub poszukiwaniem bodźców. Ważne jest jednak, aby nie stawiać diagnozy wyłącznie na podstawie obserwacji jednej trudności – znaczenie ma cały obraz funkcjonowania.
Dlaczego pojawiają się trudności z integracją sensoryczną
Nie ma jednej, uniwersalnej przyczyny zaburzeń integracji sensorycznej. U różnych osób źródła i mechanizmy mogą być inne, a trudności często wynikają z połączenia kilku czynników. Wśród możliwych uwarunkowań wymienia się m.in. indywidualne różnice w dojrzewaniu i pracy układu nerwowego, czynniki rozwojowe, historię okołoporodową oraz predyspozycje biologiczne.
Trudności w przetwarzaniu sensorycznym mogą też współwystępować z innymi wyzwaniami neurorozwojowymi (np. w spektrum autyzmu lub przy ADHD). W takim przypadku objawy sensoryczne są częścią szerszego obrazu i warto patrzeć na nie w kontekście całości funkcjonowania dziecka lub osoby dorosłej.
Objawy zaburzeń integracji sensorycznej
Objawy SI zależą od tego, jak dana osoba reaguje na bodźce i jak radzi sobie z ich regulacją. Mogą dotyczyć sfery ruchowej, emocjonalnej, zachowania oraz funkcjonowania społecznego. Często nasilają się w sytuacjach zmęczenia, stresu, w nowych miejscach albo przy dużej liczbie bodźców.
Najczęściej obserwuje się trzy ogólne wzorce trudności:
- Nadwrażliwość (przeciążenie bodźcami): bodźce są odczuwane zbyt intensywnie, co prowadzi do unikania i silnych reakcji.
- Podwrażliwość (za mało bodźców): bodźce są odczuwane zbyt słabo, osoba może sprawiać wrażenie „mało reagującej” lub szukać silniejszych doznań.
- Poszukiwanie bodźców: potrzeba intensywnych doznań (ruch, dotyk, dźwięk), aby poczuć się lepiej zorganizowanym i spokojniejszym.
W praktyce objawy mogą obejmować m.in.:
- silne reakcje na hałas, tłum, głośne dźwięki, odkurzacz, suszarkę, dzwonki;
- trudności z tolerowaniem dotyku (metki, niektóre ubrania, mycie głowy, obcinanie paznokci), lub przeciwnie – potrzebę mocnego docisku;
- problemy z równowagą, koordynacją, planowaniem ruchu, potykanie się, niechęć do huśtawek albo przeciwnie – intensywne „kręcenie się”;
- nadmierne pobudzenie lub szybkie „przebodźcowanie” w przedszkolu/szkole;
- trudności z koncentracją, regulacją emocji, przechodzeniem między aktywnościami;
- wybiórczość pokarmową (faktura, zapach, temperatura), niechęć do niektórych konsystencji;
- silną potrzebę ruchu, wiercenie się, manipulowanie przedmiotami (czasem jako sposób samoregulacji).
Zaburzenia integracji sensorycznej u niemowlaka i małego dziecka
U najmłodszych dzieci trudności sensoryczne mogą przejawiać się m.in. problemami ze snem, bardzo silnymi reakcjami na dotyk lub dźwięki, trudnościami w wyciszeniu, niechęcią do pielęgnacji (np. mycia, ubierania) albo przeciwnie – wyraźnym „poszukiwaniem” bodźców (mocny docisk, intensywne kołysanie). Warto obserwować powtarzalność takich reakcji oraz to, czy znacząco utrudniają codzienne funkcjonowanie.
Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym
W przedszkolu i szkole trudności SI często stają się bardziej widoczne, bo rosną wymagania dotyczące samoregulacji, koncentracji, współpracy w grupie i wykonywania poleceń. Dziecko może szybciej się męczyć, reagować wybuchowo w tłumie lub hałasie, mieć trudność z pracą przy stoliku, unikać aktywności ruchowych albo – przeciwnie – stale szukać ruchu.
Warto pamiętać, że zachowania dziecka nie zawsze wynikają z „niegrzeczności”. Czasem są próbą poradzenia sobie z przeciążeniem, stresem lub trudnością w regulacji bodźców.
Zaburzenia integracji sensorycznej u dorosłych
Choć SI kojarzy się głównie z dziećmi, część osób doświadcza podobnych trudności w dorosłości. Mogą to być: nadwrażliwość na hałas i tłum, dyskomfort związany z dotykiem, zapachami lub fakturami, trudności z wyciszeniem, przeciążenie w miejscach publicznych, potrzeba specyficznych warunków do skupienia. U wielu osób te cechy nie były wcześniej nazwane i dopiero z czasem zaczynają przeszkadzać w pracy, relacjach lub codziennym funkcjonowaniu.
Diagnoza zaburzeń integracji sensorycznej
Diagnoza SI polega na ocenie tego, jak dana osoba reaguje na bodźce i jak wpływa to na jej funkcjonowanie. Zwykle obejmuje:
- szczegółowy wywiad (rozwój, codzienne sytuacje, trudności i zasoby),
- obserwację zachowania w różnych aktywnościach,
- zadania i próby oceniające reakcje na bodźce oraz organizację ruchu,
- analizę wpływu trudności na emocje, koncentrację i funkcjonowanie społeczne.
Diagnoza nie służy „przyklejeniu etykiety”, ale zrozumieniu profilu funkcjonowania i zaplanowaniu wsparcia. W praktyce bywa pomocne także podejście funkcjonalne, które opisuje mocne strony, obszary trudności i warunki, w których dziecko funkcjonuje najlepiej. Pomocna może być również diagnoza funkcjonalna PEP-3-PL, która pozwala lepiej opisać profil rozwoju i dobrać adekwatne cele wsparcia.
Leczenie i terapia – na czym polega wsparcie w SI
Wsparcie w trudnościach z integracją sensoryczną najczęściej polega na dobraniu takich oddziaływań, które poprawiają regulację bodźców i ułatwiają codzienne funkcjonowanie. W zależności od potrzeb może to obejmować terapię integracji sensorycznej, elementy terapii zajęciowej, ćwiczenia wspierające koordynację i planowanie ruchu oraz strategie samoregulacji.
Kluczowe jest indywidualne podejście: celem nie jest „wyeliminowanie” wrażliwości, ale zmniejszenie przeciążenia, poprawa komfortu i nauczenie dziecka (lub dorosłego) skuteczniejszych sposobów radzenia sobie w trudnych sytuacjach. W wielu przypadkach ważna jest również współpraca z rodziną i środowiskiem (dom, przedszkole, szkoła), aby ograniczać bodźce przeciążające i wzmacniać przewidywalność.
Kiedy warto skonsultować specjalistę
Warto rozważyć konsultację, jeśli trudności sensoryczne są częste, nasilone i wyraźnie wpływają na codzienne życie, na przykład: utrudniają sen, jedzenie, higienę, funkcjonowanie w przedszkolu/szkole, wywołują silne reakcje emocjonalne lub prowadzą do unikania wielu sytuacji.
Podsumowanie
Zaburzenia integracji sensorycznej (SI) dotyczą sposobu przetwarzania bodźców i mogą znacząco wpływać na zachowanie, emocje oraz codzienne funkcjonowanie. Objawy bywają różnorodne i zależą od profilu sensorycznego oraz kontekstu. Diagnoza i dobrze dobrane wsparcie pomagają lepiej zrozumieć potrzeby dziecka lub osoby dorosłej oraz poprawić komfort życia.
Umów się na konsultację
Gabinet znajduje się w Warszawie Śródmieściu przy ul. Żurawiej 43 lok. 103
Telefon: 602 151 359
Email: perkowska.anna@gmail.com
FAQ – zaburzenia integracji sensorycznej (SI) i zaburzenia sensoryczne
Zaburzenia integracji sensorycznej – objawy. Na co zwrócić uwagę?
Najczęściej są to trudności w regulacji bodźców i samoregulacji: szybkie przebodźcowanie, silne reakcje na hałas, dotyk lub zapachy, problemy z koncentracją i emocjami, unikanie pewnych ubrań/faktur, a także kłopoty z koordynacją i planowaniem ruchu. Liczy się powtarzalność objawów oraz to, czy utrudniają codzienne funkcjonowanie.
Czy zaburzenia integracji sensorycznej mijają?
U części dzieci trudności mogą się zmniejszać wraz z dojrzewaniem układu nerwowego, ale często potrzebne jest wsparcie, żeby poprawić komfort i funkcjonowanie. Najważniejsze jest to, czy objawy ograniczają codzienne życie oraz czy dziecko ma skuteczne strategie regulacji. Dobrze dobrana terapia i dostosowania środowiska zwykle pomagają.
Zaburzenia sensoryczne – co to jest?
To trudności w tym, jak układ nerwowy odbiera i interpretuje bodźce zmysłowe. W konsekwencji reakcje mogą być nadmierne, zbyt słabe lub chaotyczne, a osoba może odczuwać przeciążenie albo potrzebę silnych bodźców. Takie trudności mogą dotyczyć dzieci i dorosłych.
Zaburzenia sensoryczne u dzieci – jak leczyć?
Postępowanie dobiera się indywidualnie po diagnozie. Najczęściej obejmuje terapię integracji sensorycznej (SI) i zalecenia do domu oraz do przedszkola/szkoły (np. przerwy sensoryczne, przewidywalne rutyny, ograniczenie przeciążających bodźców). Celem jest poprawa regulacji i funkcjonowania, a nie „zakaz” reakcji dziecka.
Zaburzenia integracji sensorycznej – objawy u niemowląt. Co może niepokoić?
U niemowląt mogą występować m.in. duże trudności z wyciszeniem, problemy ze snem, silne reakcje na dotyk podczas pielęgnacji, nadwrażliwość na hałas/światło albo przeciwnie – wyraźne poszukiwanie mocnych bodźców (np. potrzeba kołysania, docisku). Jeśli takie reakcje są częste i nasilone, warto skonsultować się ze specjalistą.