Diagnoza gotowości szkolnej pozwala stwierdzić, czy dziecko osiągnęło taki poziom
rozwoju, który umożliwia mu skuteczne podjęcie nauki w szkole podstawowej. W
praktyce oznacza to ocenę, czy dziecko radzi sobie z wymaganiami, które stawia przed
nim środowisko szkolne – zarówno pod względem poznawczym, emocjonalnym,
społecznym, jak i fizycznym.

Gotowość szkolna nie oznacza jedynie umiejętności liczenia czy znajomości liter. Jest to
raczej całościowa analiza rozwoju dziecka, który musi być wystarczająco dojrzały, by
sprostać wyzwaniom nauki i współpracy w grupie.
Diagnoza dziecka w tym kontekście nie powinna być traktowana jak egzamin, ale jako
narzędzie, które daje rodzicom i nauczycielom rzetelną informację o gotowości dziecka
do podjęcia nauki szkolnej.

Rozwój fizyczny a gotowość dziecka do podjęcia nauki

Jednym z fundamentów w diagnozie gotowości szkolnej dziecka jest ocena jego rozwoju
fizycznego. Chodzi tu zarówno o ogólną sprawność ruchową, jak i o precyzję działań
manualnych. Dziecko, które ma dobrze rozwiniętą tzw. motorykę dużą, potrafi biegać, skakać,
stać na jednej nodze bez utraty równowagi, swobodnie rzucać i łapać piłkę.

Z kolei motoryka mała przejawia się w umiejętności posługiwania się przyborami takimi jak
nożyczki, kredki czy ołówki. Dobrze rozwinięta koordynacja ruchowa to nie tylko warunek
uczestnictwa w zajęciach wychowania fizycznego, ale również podstawa do dalszej nauki
pisania czy rysowania. Gotowość fizyczna do nauki to więc fundament, na którym opiera się
wiele szkolnych aktywności. Wspierając rozwój ruchowy dziecka, pomocna może być także Metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne, która kształtuje motorykę i koordynację.

Gotowość szkolna dziecka. Aspekty poznawcze i językowe

Kolejnym elementem, który podlega ocenie w trakcie diagnozy gotowości szkolnej, jest
rozwój poznawczy i językowy. Dziecko gotowe do nauki w szkole nie musi jeszcze czytać i
pisać, ale powinno wykazywać zainteresowanie takimi czynnościami, rozpoznawać
litery, umieć liczyć w zakresie podstawowym oraz logicznie analizować proste zadania.

Ważna jest także umiejętność skupienia uwagi na zadaniu przez dłuższy czas oraz dążenie do
jego zakończenia. Ocenia się też mowę – wypowiedzi powinny być zrozumiałe nie tylko dla
rodziny, ale i dla obcych osób. Dziecko potrafi opowiadać o swoich doświadczeniach,
odpowiada na pytania, zadaje własne. Gotowość szkolna w tym obszarze to także ciekawość
świata, chęć rozumienia zjawisk oraz zdolność do łączenia przyczyn z ich skutkami. Przykładem skutecznego wsparcia w tym obszarze jest Metoda Dobrego Startu MDS, łącząca ćwiczenia językowe, wzrokowe i ruchowe.

Emocjonalna i społeczna gotowość dziecka do rozpoczęcia nauki w szkole

Ważnym, a często decydującym czynnikiem przy ocenie gotowości szkolnej, jest poziom
dojrzałości emocjonalnej i społecznej. Dziecko powinno potrafić nawiązywać relacje z
rówieśnikami, rozumieć zasady współpracy i reagować adekwatnie na różne sytuacje
społeczne. Istotna jest umiejętność pracy w grupie, przestrzeganie reguł oraz radzenie sobie z
emocjami – zwłaszcza w sytuacjach nowych, trudnych czy stresujących.

Gotowość dziecka w tym zakresie objawia się także w zdolności do rozpoznawania i
nazywania emocji, a także w rozumieniu, że pewne zachowania są dobre, a inne
nieakceptowalne. Jeśli dziecko potrafi współpracować, czekać na swoją kolej, rozwiązywać
konflikty i akceptować niepowodzenia – to oznaka, że jest gotowe na podjęcie nauki w szkole
podstawowej.

Jak przebiega badanie gotowości szkolnej dziecka?

Diagnoza gotowości szkolnej przeprowadzana jest najczęściej w ostatnim roku przedszkola.
Może być ona realizowana w placówkach takich jak poradnia psychologiczno-pedagogiczna,
a także przez nauczycieli w formie obserwacji pedagogicznej zakończonej analizą i oceną
gotowości dziecka. Badanie ma charakter wieloaspektowy i obejmuje różne obszary
funkcjonowania dziecka – od sprawności fizycznej, przez kompetencje językowe, po
zdolności matematyczne.

Dziecko może być poproszone o wykonanie prostych zadań manualnych, jak rysowanie,
wycinanie czy układanie klocków, a także o odpowiedzi na pytania sprawdzające jego
umiejętności analityczne, logiczne i językowe. Diagnoza dziecka pozwala także określić jego
aktywność własną – czyli to, jak samodzielnie potrafi inicjować zabawę, rozmowę, jak długo
koncentruje się na wykonywanej czynności i czy jest w stanie pozostać w jednym miejscu. Diagnoza ta może być uzupełniana specjalistycznymi narzędziami, jak np. diagnoza funkcjonalna czy testy rozwojowe PEP-3.

Co daje diagnoza gotowości szkolnej?

Informacja o gotowości szkolnej dziecka to nie tylko formalność. Stanowi realne wsparcie dla
rodziców w podjęciu decyzji, czy dziecko powinno rozpocząć naukę zgodnie z obowiązkiem
szkolnym, czy warto wystąpić o odroczenie obowiązku szkolnego. Diagnoza gotowości
szkolnej obejmuje ocenę mocnych i słabych stron dziecka, identyfikuje jego potrzeby oraz
pokazuje, w jakich obszarach warto wprowadzić działania wspierające rozwój dziecka.

W niektórych przypadkach może ona prowadzić do przygotowania indywidualnego wsparcia
jeszcze przed rozpoczęciem edukacji szkolnej. Wzór informacji o gotowości szkolnej dziecka
przekazywany jest rodzicom i zawiera jasną analizę gotowości dziecka do nauki w szkole.
Pomaga to uniknąć niepotrzebnych frustracji i wspiera świadome decyzje dotyczące
edukacyjnej ścieżki dziecka.

Dlaczego diagnoza gotowości szkolnej nie jest prostym zadaniem?

Ocena gotowości szkolnej dziecka to proces złożony, ponieważ każde dziecko rozwija się w
swoim tempie. Dynamika i indywidualny przebieg dojrzewania dziecka sprawiają, że granica
między gotowością a jej brakiem może być bardzo płynna. Nie chodzi o stworzenie
sztywnego wzorca, lecz o zrozumienie potencjału dziecka i warunków, w jakich może
najlepiej się rozwijać. Diagnoza pozwala dostrzec ewentualne trudności dziecka i w porę
zapobiec ich pogłębianiu się w toku nauki szkolnej.