Według konstytucji Światowej Organizacji Zdrowia przyjętej w 1949 r. zdrowie psychiczne to pełny dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny człowieka. Najprościej rzecz ujmując, jest to poczucie takiej harmonii wewnętrznej, która skutkuje budowaniem harmonii w relacjach z rzeczywistością zewnętrzną, co wyraża się w jak najpełniejszym rozwoju intelektualnym, emocjonalnym, społecznym i dobrą, czyli generującą jak najmniej cierpienia adaptacją osoby w otaczającym ją świecie. Pojęcie to obejmuje nie tylko brak zaburzeń psychicznych, ale również zdolność do samorealizacji, radzenia sobie z codziennymi trudnościami, budowania satysfakcjonujących relacji oraz aktywnego uczestniczenia w życiu społecznym i zawodowym.

Psychiatra

Lekarz medycyny ze specjalizacją psychiatryczną pomagający w stanach cierpienia psychicznego i pogorszonego funkcjonowania poprzez diagnozę i leczenie technikami medycznymi (np. farmakologia) zaburzeń i chorób psychicznych. Psychiatra może wystawiać recepty, skierowania do szpitala psychiatrycznego oraz prowadzić kompleksową opiekę w przypadkach wymagających intensywnej interwencji medycznej. Jest to zawód regulowany prawnie, wymagający nie tylko ukończenia studiów medycznych, ale także wieloletniego szkolenia specjalizacyjnego.

Psycholog

Psycholog to absolwent studiów psychologicznych, który przy wykorzystaniu istniejącej wiedzy i narzędzi empirycznych zajmuje się badaniem i opisywaniem procesów psychicznych, mechanizmów i praw rządzących zjawiskami psychicznymi oraz zachowaniami człowieka w relacjach z otaczającą rzeczywistością. Psycholog może również prowadzić badania naukowe, pracować w dziale HR, edukacji, marketingu czy sporcie, a jego wiedza znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach życia.

Psycholog prowadzi konsultacje, podczas których przy użyciu dostępnej sobie wiedzy i narzędzi dokonuje wstępnej oceny stanu pacjenta ze względu na przyjęte normy. W największym uproszczeniu można powiedzieć, że psycholog zajmuje się tym, co zalicza się do obszaru „normy”, „zdrowia” i „rozwoju”. W tym zakresie udziela porad, jeśli są wskazane, a w przypadku ustalenia „odchyleń od normy”, kieruje do właściwych dla danego pacjenta specjalistów. W Polsce, aby używać tytułu zawodowego „psycholog”, konieczne jest ukończenie jednolitych studiów magisterskich. Nie zajmuje się psychoterapią.

Psycholog kliniczny

Zajmuje się diagnozowaniem i opisywaniem zdrowia psychicznego człowieka rozumianego w kategoriach normy i patologii z wyraźnym przesunięciem akcentu w kierunku patologii czyli psychopatologią człowieka z perspektywy nauki, jaką jest psychologia. Psycholog kliniczny wykonuje testy psychologiczne, wystawia opinie i diagnozy potrzebne m.in. w procesie leczenia, edukacji, orzekania o niepełnosprawności czy w sprawach sądowych.

W obszarze zainteresowań psychologii klinicznej znajduje się też stres i sytuacje kryzysowe, które nie mieszczą się w ramach klasycznie rozumianej psychopatologii. Zajmuje się również wpływem czynników psychologicznych na powstawanie i przebieg chorób (psychicznych i somatycznych), a także wpływem choroby na stan psychologiczny człowieka. To zawód wymagający uzyskania dodatkowych kwalifikacji i specjalizacji po ukończeniu studiów psychologicznych. Nie zajmuje się psychoterapią.

Psychoterapeuta

W związku z rozumieniem psychoterapii jako metody przywracającej zdrowie lub łagodzącej chorobę osoby stosujące ją muszą posiadać właściwe przygotowanie zawodowe. Nie jest psychoterapeutą ani lekarz, ani psycholog z elementarnym wykształceniem. Aspirować do tego zawodu mogą osoby, które ukończyły studia humanistyczne, społeczne, medyczne i podjęły specjalistyczne kształcenie psychoterapeutyczne w jednej ze szkół psychoterapii, trwające 4 lata, spełniając wszystkie jej wymogi. Psychoterapeuta pracuje z osobami borykającymi się z różnorodnymi trudnościami emocjonalnymi, zaburzeniami psychicznymi, traumami oraz problemami w relacjach i rozwoju osobistym.

Odrębność tego zawodu najlepiej ilustruje Deklaracja Strasburska Psychoterapii z 1999 roku. Oto jej treść:

• Psychoterapia jest niezależną dyscypliną naukową, praktykowaną jako niezależny, wolny zawód.
• Szkolenie w psychoterapii przebiega na zaawansowanym, kwalifikowanym poziomie naukowym.
• Gwarantuje się i zabezpiecza różnorodność podejść psychoterapeutycznych.
• Pełne szkolenie psychoterapeutyczne obejmuje teorię, self-experience oraz praktykę pod superwizją oraz odpowiednią wiedzę o innych metodach psychoterapeutycznych niż to, w zakresie którego odbywa się kształcenie.
• Do szkolenia w psychoterapii droga wiedzie poprzez rozmaite wykształcenie początkowe, w szczególności poprzez nauki humanistyczne i społeczne.

Psychoterapeuta, choć często współpracuje z psychiatrami i psychologami, wykonuje odrębny zawód wymagający osobnych kwalifikacji i kompetencji. Terapia może przebiegać w różnych nurtach, takich jak psychodynamiczny, poznawczo-behawioralny, systemowy, humanistyczny czy integracyjny, a wybór podejścia zależy od potrzeb pacjenta i specyfiki jego problemu.